تعیین کننده های اقتصاد زیرزمینی در ایران

اقتصاد زیرزمینی پدیده ای است که همه ی کشورهای جهان با آن مواجه اند. تحقیقات نشان میدهد که اندازه بخش زیرزمینی در بیشتر کشورها نسبتاً قابل توجه بوده و فعالیتهای این بخش علت بیشتر نابسامانیهای اقتصادی است. بنابراین برآورد آن از جنبه شناسایی شکاف مالیاتی، اثربخشی سیاستهای پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد اهمیت فراوانی دارد. در پژوهش حاضر نخست مفهوم اقتصاد زیرزمینی و عوامل ایجاد کننده آن بیان گردید. سپس پیامدهای نامساعد اقتصاد زیرزمینی بر اقتصاد و روشهای برآورد آن جمع بندی شد. این مطالعه در قسمت تجربی در گام نخست اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران را طی دوره 40 ساله 1350 تا 1389، به کمک روش پولی در سه سناریو، برآورد کرده است. در گام دوم چگونگی و شدت اثرگذاری متغیرهایی همچون بار مالیاتی، تورم، شاخص نابرابری درآمد، اندازه دولت و شکاف نرخ ارز را در قالب یک مدل اقتصادسنجی بررسی کرد. نتایج قسمت تجربی میانگین اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران را بر پایه سه سناریو به ترتیب 26 / 13، 5 / 15 و 71 / 15 درصد از تولید ناخالص داخلی برآورد کرد. همچنین برآورد مدل نشان داد که متغیرهای چون بار مالیاتی، تورم، شاخص نابرابری درآمد، اندازه دولت همگی اثر مثبت و معنی داری بر اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران داشته اند که در بین این عوامل، بار مالیاتی بیشترین اثر را بر اقتصاد زیرزمینی داشته است.